- Ətraflı
- Bölüm: Xəbərlər
Naxçıvan ərazisi qədim və zəngin tarixə malikdir.
Arxeoloji tədqiqatlar nəticəsində əldə olunan maddi-mədəniyyət nümunələri bu diyarın daş dövründən başlayaraq ilkin sivilizasiyalı yaşayış məskəni olduğunu sübut edir. Naxçıvan ərazisinin dünyanın ən qədim yaşayış məskənlərindən biri olmasını təkcə arxeoloji tədqiqatlar deyil, eyni zamanda qədim yazılı mənbələr də sübut edir. Eradan əvvəl 4-cü, 3-cü minilliyə aid Şumer-Akkad, Assur-mixi qaynaqlarında, antik dövrdə yaşamış Klavdi Ptolomeyin, İosif Flavinin əsərlərində Naxçıvan bəşər mədəniyyətinin ilk beşiyi, yəni yer kürəsində həyatın başlandığı müqəddəs məkan kimi təqdim edilir.
Naxçıvan özü qədim tarixə malik olduğu kimi, onun bölgələri də qədimdir. İlk insan məskəni olan mağaralar, möhtəşəm qalalar, qədim yaşayış yerləri bu dediklərimizə əyani sübutdur. Bu sırada Şahbuz rayonunun ərazisi də qədim tarixi sinəsində yaşadan yerlərdəndir. Tarixi eradan əvvəl III-I minilliyə aid edilən tunc və erkən dəmir dövrü abidələri, yadelli qoşunlarına qarşı mərdliklə mübarizə aparan möhtəşəm Şahbuz qalası, ta qədim dövrlərdən insanların sığınacaq yeri olan Fərhad evi, orta əsr yaşayış yerlərində olan kurqanlar, nekropollar, saya-hesaba gəlməyən maddi-mədəniyyət nümunələri ulu yurdun tarixini daha da qədimlərə aparır. Ərazilərdə aparılan tədqiqatlar nəticəsində aşkar olunan yeni tapıntılar isə bu yurdun ilk insanlarından, yaratdıqları mədəniyyətdən xəbər verir.
Şahbuz rayonunun Mahmudoba kəndindən şimal-şərqdə yerləşən, 5200 kvadratmetr ərazini əhatə edən Məzrə yaşayış yeri də qədim tarixə malikdir. Bura tədqiqatçılar tərəfindən 1986-cı ildə qeydə alınıb. Ərazidə uçub-tökülmüş tikinti qalıqları, dəyirman yeri bu gün də qalmaqdadır. Tikililərin əksəriyyəti dağıldığından formasını tamamilə itirib. Bu il qədim yaşayış yerində Azərbaycan-Fransa müştərək arxeoloji ekspedisiyası tərəfindən aparılan kəşfiyyat xarakterli araşdırmalar zamanı tunc dövrünə aid keramika nümunələrinin eyni zamanda kurqanların və 14-18-ci əsrlərə aid sənduqə tipli qəbir abidələrinin aşkarlanması insanların qədim dövrlərdən bu ərazilərdə yaşadığını bir daha təsdiq edir. Yaşayış yerində insanların məskunlaşması ilə bağlı AMEA-nın müxbir üzvü Vəli Baxşəliyev bildirir ki, Azərbaycanda bəşər tarixinin müxtəlif mərhələlərində yaşayış məskənlərinin müxtəlif tip və formaları mövcud olub. Ərazilər landşaft-relyef quruluşuna görə əsasən dağlıq, dağətəyi və düzənlik sahələrdən ibarətdir. Dağlıq ərazilərin təbii-iqlim şəraitinə, flora və faunasının zənginliyinə görə ölkənin ən qədim sakinləri məhz burada məskunlaşıblar. İctimai inkişafın sonrakı mərhələlərində isə əkinçi və maldar qəbilələrin formalaşması nəticəsində Azərbaycanın düzən və dağətəyi ərazilərində yeni-yeni qəbilə məskənləri yaranıb və inkişaf edib. Əkinçiliklə məşğul olan tayfalar süni suvarma qaydalarına yiyələndiyindən çay ətrafında, maldarlıqla məşğul olanlar isə otlaqlarla zəngin olan ərazilərdə məskən salıb.
Məzrə kəndi ərazisində aparılan tədqiqatlar zamanı dağətəyi və düzən bölgələrində aşkar olunan yaşayış yerlərinin izləri, kurqanlar və tarixin müxtəlif dövrlərini əhatə edən keramika nümunələri burada yaşayışın qədim tarixə söykəndiyindən xəbər verir. Xalqımızın qədim tarixi haqqında dəyərli mənbə olan təsvirlərin ideya məzmununun açılması üçün folklor nümunələrinin və etnoqrafik materialların böyük əhəmiyyəti var. Bu nümunələrdə dünyanın yaranışı ilə bağlı təsəvvürlər əks olunur. Vəli müəllim onu da bildirdi ki, insanların dünya haqqındakı düşüncələri bəşər cəmiyyətinin özü qədər qədimdir. Bu təsvirlər mifoloji obraz və personajların fəaliyyəti ilə nə qədər mürəkkəbləşdirilsə də insanları tarix boyu düşündürən sadə bir fəlsəfəni dünyanın yaranışı həyat və ölüm anlayışlarını əks etdirir. Qədim yaşayış yerində aşkar etdiyimiz qoç heykəlləri və onların üzərinə işlənmiş süjetli təsvirlər də xüsusilə diqqəti cəlb edir.
1941-ci ildə Məzrə kəndində dünyaya göz açan və ömrünün 20 ilini bu kəndində yaşayan Rəşid Əmənov deyir ki, bu geniş əraziyə malik olan qədim Oğuz yurdunda vaxtı ilə 37 ev, məktəb və dəyirman olub. Burada yaşayan insanlar isə görünən bu geniş ərazilərdə arpa və buğda əkiblər. Suvarma suyu isə Toğluqayanın ətəklərindən qaynayan bulaqların arxlar vasitəsilə buraya gətirilməsi ilə həyata keçirilib. Kəndin yuxarı hissəsində olan qədim kəhrizin suyu bu gün də bu yerlərə həyat bəxş edir. 1960-cı ildə isə bu kəndin əhalisi köçürülərək Mahmudoba və Nursu kəndlərində yerləşdirildilər. Ancaq bu gün burada yaşayış olmasa da ərazilər sakinlər tərəfindən yenə də əkilir, heyvandarlıqla məşğul olanlar isə geniş otlaqlardan istifadə edirlər.
Bəli, tarixin şahidi, həm də iştirakçısı olan bu qədim yaşayış yerləri Naxçıvan tarixi ilə bağlı tapılan yeni faktlar tədqiqatçıların bu yerlərdə yaşayan əkinçi maldar tayfalar haqqında yeni fikirlər deməsinə imkan verir. Ümumiyyətlə, Naxçıvanın arxeoloji abidələri daş dövründən başlayaraq yurdumuzun qədim tarixini öyrənmək üçün olduqca mühüm əhəmiyyəti olan mənbələrdir və qədim yaşayış yerlərindən aşkar olunan maddi-mədəniyyət abidələrinin araşdırılması göstərir ki, xalqımız qədim dövrlərdən bu ərazilərdə məskunlaşan ulu əcdadlarımızın varisləridir.
Vaqif Ağalarov
Naxçıvan televiziyasının baş redaktoru
Bölmənin digər xəbərləri
AZAL Bakı-Naxçıvan-Bakı marşrutu üzrə uçuşları bərpa edir
17-11-2020-18-25 Xəbərlər

19 noyabr tarixindən etibarən Azərbaycanın milli aviadaşıyıcısı (AZAL) Bakı-Naxç...
Naxçıvanda şəhidlər böyük ehtiramla qarşılanıb
17-11-2020-16-27 Rəsmi

1990-cı il noyabrın 17-də Naxçıvan Ali Sovetinin sessiyasında ümummilli liderimi...
Ermənistan XİN rəhbərinin müavini də istefa verdi
17-11-2020-15-49 Xəbərlər

Ermənistan xarici işlər nazirinin müavini Şavarş Köçəryanın da vəzifəsindən iste...
Paşinyanın on minlərlə erməni ilə bağlı gizli statistikası aşkarlandı
17-11-2020-12-54 Xəbərlər

Son iki il yarım müddətində Ermənistanda vətəndaşlıqdan imtina ilə bağlı 16 894 ...
Şərur Əməliyyat Taboruna yeni avtomobillər verilib
17-11-2020-11-20 Xəbərlər

NUHÇIXAN İnformasiya Agentliyi xəbər verir ki, Daxili Qoşunların "Naxçıvan” Əlah...
30 il əvvəl Naxçıvanda qaldırılan üçrəngli bayrağımız bu gün vüqarla dalğalanır
17-11-2020-00-00 Xəbərlər

Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin atributu olan üçrəngli, ay-ulduzlu bayrağın yeni...
Dövlət Gömrük Komitəsində çalışan işçilər üçün attestasiya imtahanı keçirilib
16-11-2020-20-32 Xəbərlər

NUHÇIXAN İnformasiya Agentliyi xəbər verir ki, imtahan Naxçıvan Muxtar Respublik...
Paşinyan: “Son iki gündə Şuşadan 300-dən çox erməni hərbçinin meyiti götürülüb”
16-11-2020-18-41 Xəbərlər

"Şuşanı saxlamaq mümkün olsaydı, saxlayardıq”.
Muxtar respublikanın torpaq və su ehtiyatlarından səmərəli istifadə edilir
16-11-2020-18-19 Rəsmi

Kəngərli rayonunda yeni qapalı suvarma şəbəkəsi qurulub.
Naxçıvan Şəhər İcra Hakimiyyətində qərargah yaradıldı
16-11-2020-14-34 Xəbərlər

Bu barədə NUHÇIXAN İnformasiya Agentliyinə Naxçıvan Şəhər İcra Hakimiyyətindən m...
Türk əsgərlərinin Qarabağa göndərilməsinə dair sənəd Parlamentə təqdim edildi
16-11-2020-12-50 Xəbərlər

Türkiyənin Azərbaycana ordu göndərilməsi barədə qanun layihəsi Türkiyə Böyük Mil...
Paşinyan: “Yüzlərlə hərbçimiz itkin düşüb”
16-11-2020-11-26 Xəbərlər

Qarabağda itkin düşən bir neçə yüz əsgərimiz var.
Ermənilərin Kəlbəcərdən çıxarılması üçün ayrılan vaxt niyə uzadıldı?
16-11-2020-10-35 Xəbərlər

Azərbaycan, Rusiya və Ermənistan rəhbərliyinin imzaladığı Bəyanata əsasən, işğal...
Paşinyan hərbçiləri Qarabağdan Yerevana çağırıb
16-11-2020-09-48 Xəbərlər

Ermənistanın baş naziri Nikol Paşinyan hərbçiləri Qarabağdan Yerevana qayıtmağa ...
Misir portalı “Şuşa həqiqətləri” sənədli videoçarxı haqqında məqalə yayıb
16-11-2020-09-00 Xəbərlər

Misirin “Nile1” informasiya portalının baş redaktoru Mahmud Diab Azərbaycanın qə...
General-mayor Hüseyn Mahmudov: Azərbaycan Ordusunun qüvvələri Kəlbəcərə hərəkət etmək üçün tam hazır vəziyyətdədir
15-11-2020-16-46 Xəbərlər

Noyabrın 15-nə planlaşdırılmış və üç ölkənin rəhbərləri tərəfindən imzalanmış bə...
Prezidentin köməkçisi: Ermənistan Kəlbəcərin tam boşaldılması üçün noyabrın 25-dək vaxt istəyib
15-11-2020-15-21 Xəbərlər

Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyev, Ermənistan Respublikasının b...
Hikmət Hacıyev: Kəlbəcərdə məskunlaşmış mülki əhali tamamilə qanunsuz xarakter daşıyır
15-11-2020-15-11 Xəbərlər

Azərbaycanın Kəlbəcər rayonunda qeyri-qanuni məskunlaşmanın nəticələri aradan qa...
Türkiyə mediası: Kəlbəcəri tərk edən ermənilər evləri və meşələri yandırırlar
15-11-2020-14-24 Xəbərlər

Azərbaycanın işğalçı Ermənistan üzərində rəşadətli hərbi-siyasi qələbəsi, eləcə ...
Qarabağ müharibəsində Ermənistan tərəfdən muzdluların döyüşməsi ilə bağlı yeni fakt ortaya çıxıb
15-11-2020-10-56 Xəbərlər

Qarabağ müharibəsində Ermənistan tərəfdən xarici muzdluların, o cümlədən terrorç...
Rusiyalı jurnalist: Düşünürəm ki, Paşinyan hakimiyyətinin sonuna az qalıb, noyabrın 10-dan onun üçün geri sayım başlayıb
14-11-2020-17-56 Xəbərlər

Ermənilər məğlubiyyətə görə kimə “borclu” olduqlarını anlayırlar və bu səbəbdən ...
Regional nəqliyyat-kommunikasiya sisteminin yeni qovşağı – Naxçıvan
14-11-2020-15-55 Xəbərlər

Azərbaycanın müzəffər Qələbəsini özündə ehtiva edən, Azərbaycan, Rusiya və Ermən...
Mühasibat isçilərinə əmlakın və öhdəliklərin inventarizasiyası qaydaları ilə bağlı təlim keçirildi
14-11-2020-12-45 Xəbərlər

NUHÇIXAN İnformasiya Agentliyi xəbər verir ki, təlim Naxçıvan Muxtar Respublikas...
Xankəndi də boşalıb-Şəhərdə erməni hərbçiləri belə yoxdur
14-11-2020-11-24 Xəbərlər

NUHÇIXAN İnformasiya Agentliyi xəbər verir ki, “RİA Novosti” Azərbaycanın işğal ...
Şuşa ətrafında gedən döyüşlərdə həlak olan bir neçə hərbi qulluqçunun cəsədlərinin mübadiləsi həyata keçirilib
14-11-2020-11-05 Xəbərlər

Azərbaycanın Respublikasının Dağlıq Qarabağ bölgəsində dislokasiya olunan Rusiya...
Milli Məclis Prezident, Müzəffər Ali Baş Komandan İlham Əliyevə və Azərbaycan xalqına müraciət qəbul edib
13-11-2020-16-05 Xəbərlər

Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisi noyabrın 13-də keçirilən iclasında Azər...
Rəcəb Tayyib Ərdoğan: Türk Ordusunun heç bir birliyinin bayrağı son əsgəri can vermədən torpağa düşməyib
13-11-2020-14-57 Xəbərlər

Əsgərlikdə bayrağın mənasını, müqəddəs bir əmanət olduğunu ən yaxşı siz bilirsin...
Paşinyan: 20 min əsgərimiz mühasirəyə düşəcəkdi
13-11-2020-12-18 Xəbərlər

NUHÇIXAN İnformasiya Agentliyi xəbər verir ki, Ermənistanın Baş naziri Nikol Paş...
Hulusi Akar: “Türkiyənin Qarabağdakı yeri həm ərazidə, həm də danışıqlar masasındadır”
13-11-2020-10-50 Xəbərlər

“Qarabağ sazişində Türkiyənin yeri harada deyə soruşanlara cavab verirəm: Türkiy...
Avropa İttifaqının ali nümayəndəsi Dağlıq Qarabağa dair bəyanatı müsbət qiymətləndirib
13-11-2020-09-24 Xəbərlər

Azərbaycan Respublikası xarici işlər naziri Ceyhun Bayramovun Avropa İttifaqının...